بخش سوم: متل ها ، داستان ها و افسانه های محلی رامهرمز

      در گذشته متل ها ، داستان ها و افسانه هایی که همپای لالایی های مادرانه در گوش فرزندانشان نواخته می شد ، بسیار اهمیت داشت و مورد توجه مردم بود . در آن زمانی که ابزار امروزی برای آگاهی بخشی به فرزندان وجود نداشت ، بسته به سن فرزندان ، مادران از متل ها ، داستان ها و افسانه ها بهره می بردند . گرچه خود امکان تحصیل یا بهتر بگوییم اجازه تحصیل را نداشتند . در مواردی هم که اجازه داشتند در حد خواندن بود و نمی توانستند مشق بنویسند .
به همین دلیل ،مادرانی که سواد نوشتن را نداشتند با شنیدن  متل ها ، داستان ها و افسانه ها آنها را  به ذهن سپرده و با توجه به شرایط سنی فرزندان ، از آموخته های ذهنی خود بهره می بردند .

     شایسته است یادی کنیم از داستانسرا و افسانه پرداز شهیر رامهرمز که در نیمه اول قرن چهارم هجری می زیسته است . ناخدا بزرگ شهریار رامهرمزی کتابی را به نام ( عجایب هند ) به نگارش در آورده که توسط محمد ملک زاده از زبان فرانسه به زبان فارسی برگردانده شده و جهت آگاهی بیشتر خوانندگان محترم ، مقدمه مترجم را حضورتان تقدیم می داریم .

مقدمه مترجم کتاب عجایب هند

          در قرون اولیه اسلامی ایرانیانی که در سواحل جنوبی ایران و بنادر خلیج فارس  می زیسته اند در مسائل دریانوردی و فن کشتی رانی اغلب مهارت و شهرت بسزائی داشته و برای تجارت و مبادله ی کالا بوسیله کشتی های بادی که خود می ساخته اند از بنادر ایران مخصوصا بندر ( سیراف ) که از بنادر مشهور عالم بوده است به مسافرت های دریایی تا سواحل شرقی آفریقا و سواحل جنوبی هندوستان و چین تا جزایر ژاپن مبادرت می ورزیده اند. گاه امتعه ی خودرا به تمام سواحل شرقی آفریقا برده و از آنجا علاوه بر امتعه ی محلی،غلامان و بردگان زیادی از سیاهان زنگباری برای فروش به بازارهای بصره و بغداد و غیره با خود می آوردند و گاه از جهت مشرق به سرتاسر سواحل جنوبی هندوستان و مجمع الجزایر هند و سواحل جنوبی و شرقی چین تا مجمع الجزایر ژاپن ( که به جزایر وقواق معروف بوده است ) مسافرت کرده با منافع سرشار و پشت سر گذاشتن خطرات بی شمار به اوطان خود باز می گشته اند .

      درین مسافرت های طولانی به سرزمین های عجائب و غرائب ، از آنچه می دیده و یا می شنیده اند حکایات و داستان های شگفت آوری نقل کرده اند که در افواه باقی مانده و برخی از آنها را مورخین و مولفین اسلامی در تالیفات خود آورده اند .

       از آن جمله است یک نفر دریانورد ایرانی به نام ناخدا بزرگ بن شهریار رامهرمزی » که در نیمه ی اول قرن چهارم هجری می زیسته است ( قدر مسلم در سال 339 هجری حیات داشته است ) . او کتابی تالیف کرده مشتمل بر حکایات و داستانهای عجیب و غریب که خود شخصا" از زبان بازرگانان ایرانی ، هندی و عرب و ملاحانی که در حدود ده قرن پیش ازین بین سواحل شرقی آفریقا و ایران و هند تا جنوب چین و ژاپن رفت و آمد داشته اند ، شنیده است .

نسخه فارسی این کتاب به دست نیامده و معلوم نیست در چه زمانی به عربی ترجمه شده است . نسخه ی خطی عربی آن در اسلامبول به دست دانشمند فرانسوی وان در لیت

( P . A .Van Der Lith  )  افتاده است که او آن را در سال های 86 - 83  میلادی با نسخه ی دیگری که متعلق به دانشمند دیگر فرانسه مسیو شفر ( M .Schefer ) بوده مقابله کرده با کمک و دستیاری جمعی از فضلا و مستشرقین اروپایی تصحیح و بوسیله مارسل دویک ( M . Marcel Devik ) به زبان فرانسه ترجمه شده به انضمام یک مقدمه ی مفصل و فهرست های مختلف و چند تفسیر به قلم برخی از دانشمندان با متن عربی آن تواما" به چاپ رسانیده است . 

با اینکه بعضی از داستان های این کتاب افسانه مانند و خیلی عجیب بنظر می رسد ولی مجموعه ی آن از نظر اینکه دارای اطلاعات بسیار مفید و ذیقیمتی از احوال طبیعی دریاها و اوضاع محلی و جغرافیایی بنادر و جزایر ممالک مختلف مشرق زمین و عادات و آداب و رسوم مردم آن می باشد به حدی مورد توجه و علاقه شدید هیئت های علمی اروپا و مستشرقین قرن نوزدهم میلادی قرار گرفته که با زحمات و تحقیقات و تتبعات بسیار و با سال ها صرف وقت و تطبیق اسامی جغرافیایی مصطلح زمان با نقشه کامل سواحل شرقی آفریقا و جنوب و مشرق آسیا که مخصوص این کتاب ترسیم گشته است ، در ششمین کنگره ی جامعه ی شرق شناسان فرانسه مطرح و به چاپ و نشر آن مبادرت شده است .

نگارنده ی این سطور متن عربی داستان ها را که بالغ بر 136 داستان است ، پس از مقابله با ترجمه فرانسه آن از روی یک نسخه چاپی بسیار کمیاب موجود در کتابخانه شادروان ملک الشعرای بهار با نثری ساده - همچون متن عربی آن - به فارسی ترجمه و به خوانندگان گرامی تقدیم می دارد .   تهران شهریور 1348 محمد ملک زاده